Mô hình nuôi gà chọi từ một dân chơi ở Bình Định

CHỌN GÀ TRỐNG/ MÁI ĐÁ HAY
Mục đích chính của người nuôi gà đá là sử dụng trong việc huấn luyện và thi đấu. Phần lớn gà mái và những con trống không được thành công trong suốt quá trình tập luyện cũng như thi đấu thì được giết làm thịt.

Đối với gà mái: từ khi nở ra, lớn lên con nào có ngoài hình, thể chất khoẻ mạnh, tính hung dữ và một một số đặc điểm ngoại hình tốt thì sẽ được giữ lại làm gà mái sinh sản. Chúng sẽ được kiểm định qua vài lứa, nếu cho ra được nhiều gà trống đạt thành tích cao thì sẽ tiếp tục được sử dụng để nhân giống, nếu không thì sẽ bị loại bỏ, chuyển sang giết làm thịt.

Đối với gà trống: Con nào có ngoài hình tốt, thể chất tốt, tính tình hung hăng thì được sử dụng để huấn luyện, trong suốt quá trình này thì người ta sẽ tiếp tục lựa chọn theo các tiêu chí:

Có thể chất tốt (có khả năng chịu đòn, gan lì, luyện tập và thi đấu bền bỉ).
Có thế đánh hay, đòn đá đẹp và hiểm.
Có khả năng tránh đòn tốt.
Tỉ lệ gà được huấn luyện thành công và trở thành gà thi đấu là rất thấp, chỉ đạt dưới 20% so với tổng số gà trong lúc nở ra.

GÀ NÒI BÌNH ĐỊNH
Gà chọi là một trong những con vật được nuôi từ xa xưa ở nhiều địa phương thuộc các tính Bình Định. Cho đến nay, ước tính cả tỉnh có khoảng 1000 con già trống được tuyển chọn, để huấn luyện và sử dụng là gà thi đấu ở các cấp độ khác nhau. Tất cả các huyện và thành phố đều có nuôi và tổ chức trường đấu gà, song tập trung nhất là thành phố Qui Nhơn, Tây Sơn và Hoài Nhơn.

Gà chọi Bình Định có thể chất tốt, thể hiện ở đặc điểm có sức chịu đòn khá và thi đấu bền bỉ, rất nhiều con chịu đựng được 40 hiệp đấu liên tục (mỗi hiệp dài 20 phút và thời gian giải lao giữa các hiệp là 5 phút). Nhiều gà chọi Bình Định đã thi đấu và nổi tiếng ở các trường đấu Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Cam pu chia, Thái Lan,…nhờ các thế đánh hay, đòn đá đẹp và hiểm.

Chơi gà chọi cũng là hoạt động giao lưu văn hoá, cho nên giống gà chọi Bình Định hiện nay không chỉ tồn tại riêng ở Bình Định mà còn phát tán ra các tỉnh lân cận như Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai, ĐakLak.

Đặc điểm ngoại hình của gà Binh Định
Về ngoại hình gà choi Bình Định có tầm vóc to lớn, xương to, cơ bắp phát triển, chân cao và to khoẻ, có cựa ngắn hoặc không có, lớp biểu bì hoá sừng ở cẳng chân dày và cứng, Gà đá bằng sức mạnh của bàn chân chứ không phải bằng khả năng đâm xuyên của cựa.

Màu lông
Gà có lông đen tuyền, gọi là gà ô, loại này chiếm tỉ lệ cao nhất.
Gà có lông đen, lông mã màu đỏ gọi là gà Tía.
Gà có màu lông xám tro gọi là gà Xám.
Gà có màu lông giống lông chim ó gọi là gà ó.
Gà có màu lông trắng roàn thân, gọi là gà Nhạn.
Gà có lông 5 màu ( đỏ, đen, vàng, trắng, xám), gọi là gà Ngũ sắc.
Ngoài ra, còn có một số có màu lông pha tạp như gà đen Bình Định có chấm trắng…

Màu mỏ:
Màu mỏ cũng có màu sắc đa dạng, thường thấy mỏ có màu trắng ngà, màu vàng, màu đen, màu xanh lợt (xanh đọt chuối).

Màu chân gà
Lớp biểu bì hoá sừng (vảy) ở bàn chân và các ngón chân gà chọi Bình Định cũng có màu sắc không giống nhau giữa các cá thể. Thậm chí, cùng một cá thể song màu sắc hai chân lại khác nhau. Thường thấy gà hai chân đen, vàng, xanh lợt, trắng, vàng đốm nâu, một chân vàng một chân đen hoặc trắng. Màu sắc cựa gà thường giống màu chân, song có con có hai cựa với hai màu khác nhau mặc dù hai chân lại cùng màu.

Màu da:
Phần da đầu, cổ, ức, đùi và hông có màu đỏ và dày. Các phần khác như: lưng, nách, cánh lại có màu vàng hoặc trắng và da mỏng.

Tầm vóc
Gà chọi Bình Định có tầm vóc to lớn, chân cao, xương ống chân to, ngón dài và khoẻ, bàn chân (ống chân) gà trưởng thành có con dài tới 15 cm, song thường thấy loại 10 – 13 cm.

Ngực rộng với cơ ngực nổi rõ. Đùi to, dài và cơ phát triển. Tuy nhiên bụng lại rất gọn, khoảng cách giữa hai mỏm xương chậu hẹp (1.5 – 3.0 cm ở gà trống).

Phao câu và lông đuôi phát triển (lông đuôi có thể dài tới 30 cm). Khối lượng cơ thể trưởng thành của gà trống có thể đạt 5.0 kg, song thường gặp loại gà nặng từ 3.5 – 4.5 kg. Khối lượng cơ thể trưởng thành của gà mái đạt 3.5 – 4.0 kg.

Tuy nhiên, trong quá trình nuôi dưỡng và huấn luyện gà, người ta thường khống chế khối lượng của gà trống thi đấu ở khoảng 3.0 – 3.8 kg, là khoảng khối lượng mà gà phát huy tốt nhất các đòn đá hay và hiểm.
Một số đặc điểm ngoại hình khác
– Gà chọi Bình Định có ít lông, lông to, dài, cứng và dòn (rất dễ gãy).

– Các phần đầu, cổ, ngực, đùi của gà Bình Định rất thưa lông nhưng hai cánh có bộ lông phát triển, giúp gà có khả năng cất cao mình để tung đòn đá.

– Mặt gà gọn gàng, thường không có tích, tai ít phát triển.

– Mồng nhỏ và thấp, có 3 loại mồng (lá, dâu, cục)

– Mỏ gà to, ngắn, nhọn và khoẻ.

– Mắt thường nhỏ và sâu. mí mắt dầy, màu mắt đa dạng: mắt bông (màu đen pha trắng), mắt hạt cau (màu nâu có tia phát từ đồng tử ra xung quanh), có con mắt màu đồng thau hoặc mắt đen, xanh. .

Chọn và nhân giống gà đá
– Chọn dòng mái tốt theo ngoại hình, thể chất (thường là những con mái dữ) và đời trước cũng như đời sau của nó có nhiều con trống đạt thành tích cao. Gà mái chọn nhân giống thường là đã đẻ một vài lứa và tuổi không quá già (<6 năm tuổi).

– Chọn gà trống có ngoại hình tốt và có thành tích cao, tuổi từ 1.5 – 4.0 năm, không đồng huyết với mái đã chọn.

– Bổ sung dinh dưỡng cho gà trống và gà mái đã chọn trong suốt một tháng trước khi giao phối.

– Tiến hành ghép phối (thường là vào cuối tháng chạp và đầu tháng riêng).

– Ấp nở: theo truyền thống, người ta thường cho gà nở vào mùa xuân bằng phương thức ấp tự nhiên do bản thân gà mẹ thực hiện với một vài động tác hỗ trợ của con người. Đã có một số thử nghiệm ấp bằng máy, song lại được đánh giá là chưa thành công, thể hiện ở nhược điểm là gà lớn lên có khả năng thi đấu rất kém.